2. SINAV TÜRLERİ VE SORU YAZIMI Eğitim hizmeti,öğrencinin kendini geliştirmesi, kültürlenmesi, önyargısız bir düşünce sistemiyle karşılaştığı problemleri çözebilmesi gibi olumlu hedefleri öğrencilere kazandırma çabasında olmalıdır. Bir ders bazında ise,o dersin içeriğini oluşturan davranışların öğrencilere kazandırılması amaçlanmaktadır. öğrencilerin başarılarını değerlendirmek, öğretmenleri önemli sorumluluklarından biridir.öğrencilerin bir derste veya bir kurstaki başarısını değerlendirmede,yapılmış olan bir sınavdan,birden çok sınavdan ve/ya sınıf içi etkinlikler veya ödev ve proje gibi etkinliklerden elde edilen genel izlenim veya sistemli ölçümlerden faydalanabilir.öğrenci başarısını değerlendirebilmek için elimizde bazı ölçme sonuçları ve ölçütler olmalıdır.
3. SINAVLAR Öğretime başlamadan önce yapılan Öğretim süresince yapılan Öğretim süreci bittikten sonra yapılan -izleme testleri -başarı testleri Düzey belirleyici testler -yeterlilik ve seçme sınavları -seviye tespit,tanıma veya ön test
4. Öğrencilerin başarı düzeylerinin tespiti amacıyla bazı sınav türleri aşağıda sunulmuştur. 1)Yazılı yoklamalar 2) Sözlü sınavlar 3)Kısa cevaplı testler 4) Doğru –Yanlış testleri 5)Çoktan seçmeli testler 6) Eleştirmeli testler Yukarıda belirtilen sınavlardan son dördünün objektiflikleri,özellikle puanlama objektiflikleri çok yüksek olduğu için bu sınav türleri literatürde objektif sınavlar olarak da adlandırılmaktadır.
5. İzleme testleri;her ünite sonunda yapılan ve üniteyle ilgili tüm davranışların yoklandığı test istendik davranışları kazanmalarında,öğrencileri türüdür. İzleme testleri genelde not verme amacıyla kullanılmaz. Öğrencilerin öğrenme güçlükleri tespit edildikten sonra,öğretimin verimliliğini artırmak için kullanılır.izleme testleri genelde ünite sonunda olur.ünite sıralı olduğundan bir sonraki üniteye ön-koşul olan bir ünitenin hedef ve davranışlarının yeterli bir düzeyde öğrenciye kazandırması amaçlanır.
6. Soru Sorarken Dikkat Edilecek Genel Hususlar İyi sınav sorusu yazabilmek için veya iyi bir sınav hazırlayabilmek için hem konu alanını çok iyi bilmek hem de öğrencileri çok iyi tanımak gerek. Bunlara ilave olarak ölçme ve değerlendirme veya daha teknik olarak konuşursak test geliştirme alanında yeterli bilgi ve becerilere sahip olmak gerekir. 1.Yazılan sorular eleştirel bir yaklaşımla kontrol edilip iyileştirilmeli Yazılan soruların hata içerip içermediği, öğrencilerce sorudan istenilenin açık ve net olarak anlaşılıp anlaşılamayacağına yönelik kontrol yapılmalıdır. 2. Sorular testin kapsam geçerliğini sağlama açısından yeterli olmalı Soru hazırlamadan önce sınavın kapsamına uygun olarak belirtke tablosu hazırlanmalıdır. Bu suretle hangi konularda hangi düzeyde soruların sorulması gerektiği daha net olarak ortaya konularak testin kapsam geçerliliği de artırılabilir. 3.Objektif testlerde bir maddeyle birden fazla madde yoklanmamalı Özellikle objektifliği yüksek olan çoktan seçmeli testler veya doğru-yanlış testleri gibi testlerde, bir maddeyle ilgili tek bir bilgi yoklanmalıdır.
7. 4.Soruyu oluşturan cümle bir kaynaktan aynen alınmamalı Ders kitabından cümlelerin alınıp sorulması o sorunun geçerliliğinin azaltmasından başka bir sakıncası da; kitaptaki cümlelerin sınav sorusu için aşırı genel ve karıştırılabilir ifadeler olmasıdır. Genelde kitaptaki bir cümle bir önceki cümle ile bağlantılıdır,tek başına aynı içeriği ve anlamı net olarak veremezler. 5.Soruda ipucu bulunmamalı Bir sorunun geçerliğini artırmak için sorunun, o soruyla ölçülmek istenen bilgi ve becerilere sahip öğrencilerin tereddütsüz doğru cevaplandırılabileceği, sahip olmayanların doğru cevaplandıramayaca ğı nitelikte olması gerekir. 6.Aynı sorular yıldan yıla değiştirilmeksizin kullanılması Öğrencilerin sınav sorularını önceden bilmeleri,konuyu bilmeyen,dersi öğrenmemiş öğrencilerin soru ve cevapları ezberleyerek yüksek puan almalarına neden olur. 7.Puanlama objektifliğini arttırıcı tedbirler alınmalı Özellikle ödev ve projeler,yazılı ve sözlü yoklama olmak üzere, puanlama sübjektifliğinin yüksek olduğunu sınav türlerinde mutlaka puanlama güvenirliğini arttırıcı tedbirler alınmalıdır. Bu tedbirlerden en önemlisi,detaylı cevap hazırlanmasıdır.
8. 8.Soruların test formu haline getirilmesinde titiz olunmalı Tüm sınav türlerinde,sorulara geçilmeden önce sınavın amacı,süresi,puanlamanın nasıl yapılacağı, sınav süresince öğrencilerin uyması gereken kurallar, vb. gibi hususlar öğrencilere bir sınav yönergesiyle kısa olarak açıklanmalıdır. 9.Diğer hususlar BİLİŞSEL ALAN Bilişsel alanla ilgili öğrenci davranışları, tamamen bilgi ve beceriyle ilgili olan zihinsel davranışlardır. Bilişsel alanın aşağıda verilen sınıflanması Bloom tarafından yapılmıştır. 1) Bilgi : hatırlama düzeyinde a) Bir alana özgü bilgiler(Kavramlar, olgular bilgisi) b) Bir alana özgü bilgilerle uğraşmanın araç ve yolları c) Bir alandaki evrensel öğelerin ve soyutlamalarının bilgisi 2)Kavrama: Bilginin başka bir biçimde ifade edilip yorumlanması a) Çevirme b) Yorumlama c) Öteleme
9. 3) Uygulama: Bilgilerin yeni durumlara uygulanabilmesi 4) Analiz: Bir bütünün öğeleri ve öğeleri arasındaki ilişkileri ortaya çıkarma a) Öğelere dönük analiz b) İlişkilere dönük analiz c) Örgütleme ilkelerine dönük analiz 5) Sentez: Yeni bir bilişsel ürün ortaya koymak a) Özdeşsiz bir iletişim muhtevası meydana getirme b) Bir plan veya işlemler takımı önerisi meydana getirme c) Bir soyut ilişkiler takımı meydana getirme 6) Değerlendirme: Yeni bir bilişsel ürün hakkında iç veya dış ölçütlerle değer yargısına varma a) İç ölçütlerle değer yargısına varma b)Dış ölçütlerle değer yargısına varma
10. Bilişsel Alan Sınıflamasına Uygun Soru Yazımında Dikkat Edilecek Hususlar Bu kısımda bilişsel alanın alt basamaklarına uygun soru yazmada dikkat edilecek bazı hususlar sunulmaktadır. 1)Bilgi Düzeyinde Soru Yazımı Bilgi düzeyindeki hedefleri kazanmış öğrencilerin gösterdiği davranış veya davranışlar,kazandırılması hedeflenen bilginin hatırlanmasına dayalıdır.(sorunca söyleme,görünce hatırlama) Her eğitim düzeyinde, bilgi düzeyinde hedeflerimiz mutlaka vardır. Bunlar; Kavramlar bilgisi: Genelde bilgi düzeyinde birden çok soru sorulur. Eğer kavram soruyorsak “ortak seçenekli” veya “eleştirmeli” olarak da sorabiliriz. Alışılar bilgisi:Her bilim alanında kullanılan simge veya semboller vardır. Bu simge ve sembollerin iyi anlaşılmış olması daha sonraki konuların iyi anlaşılması için önemlidir.Bu simge ve sembollere alışılar denmektedir(C,CO) Sınıflamalar bilgisi:Bir çok bilim alanında sınıflanmalar vardır.bu sınıflamaları öğrencilerin bilip bilmediğini ölçmek amacıyla bilgi düzeyinde sorular sorulabilir(canlıların sınıflandırılması).
11. Ölçütler bilgisi:Bilim dallarında yorum yapma, değerlendirme, sınıflama amacıyla kullanılan bazı kriterler vardır.Bu kriterlerle ilgili soru sorulabilir(bir güvenirlilik katsayısının tutarlılık anlamında yorumlanmasının nelere bağlı olduğunu). Metotlar bilgisi:Bilim dallarına özgü olarak kullanılan bazı yöntemler vardır.bu yöntemlerin kullanımı veya uygulanmasının hangi durumlarda mümkün olduğu sorulabilir. 2)Kavrama düzeyinde Soru Yazımı Bilgi düzeyinden farklı olarak ,bilenenlerin başka bir dille ifadesi(çevirme), yorumlama ve öteleme davranışlarını içermektedir. Gerek dersin işlenişinde, gerekse yapılan sınavlarda mutlaka kavrama düzeyine ulaşmalıdır. Aksi halde yeterli öğrenmenin sağlandığından söz etmek sakıncalı olur. a)Çevirme:Çevirme düzeyinde soru sorarken ;öğrenciden “bir bilgiyi kendilerine özgün bir şekilde ifade etmelerini” ya da “farklı bir dille ifade edilmiş bilgiyi tanımaları” davranışlarının gözleme amaçlanır. b)Yorumlama:Yorumlamada çevirmeden fazla olarak; verilen bilgilerde,bazı bağlantılar bulma ve onları açıklama davranışları vardır. Bunun klasik örneklerinden biri, özetleme davranışıdır. c)Öteleme:Gözlenmiş olaylara bakarak,gözlenmemişler hakkında yargıya varmak demektir.
12. 3) Uygulama DüzeyindeSoru Yazımı Bu aşamada öğrencilerin, bildiği kavradığı niteliklerden faydalanarak, bu nitelikleri ilk kez karşılaştığı bir sorunu çözmede kullanabilmeleri söz konusudur.Turgut (1984,s:140-141)’un da belirttiği gibi, bir problemin öğrenci için yeni hale getirilmesi için aşağıdaki tedbirler alınabilir: Derste veya pratikte karşılaşılması mümkün olmayan bir durumun ortaya konup, bu durumla ilgili problem düzenlenebilir. Derste öğrenilmiş veya pratikte karşılaşılmış bir durumun önemli öğeleri değiştirilerek, yeni bir problem haline getirilebilir. Öğrencinin öğrendiği bilgileri kullanarak henüz öğrenmediği konuyla ilgili problemler düzenlenebilir. 4) Analiz Düzeyinde Soru Yazımı Bir metin ,bir metin veya bir sistem verilir. Öğrenciden bunun öğeler arası ilişkilerini, yapısal düzenini ve bütünlük ilkelerini bulması istenir. 5) Sentez Düzeyinde Soru Yazımı Sentez davranışı, orijinal bir ürün ortaya koyma işidir. öğrencinin bilişsel olarak sentez düzeyine ulaşabilmesi için orijinal bir ürün veya ürün planı ortaya koyması gerekir.
13. 6) Değerlendirme Düzeyinde Soru Yazımı Ortaya konulan orijinal bir ürünün bazı ölçütlerle kıyaslanarak değerlendirilmesi söz konusudur. Bu kıyaslama; iç ölçütle olabileceği gibi dış ölçütle de yapılabilir. ÜNİTE SORULARI 1.Bir dersle ilgili başarı ölçmede, farklı sınav türlerinin gerekliliğini kısaca tartışınız. 2. Sınavların öğrencilerin öğrenmelerine katkısı ne düzeydedir? 3. Objektiflik kavramını kısaca açıklayınız. 4. Yazılan soruların, dersin hedef davranışlarına uygun olması neden önemlidir?
